Nadanie imienia prof. Wilhelminy Iwanowskiej naszej szkole odbyła się w 100 rocznicę urodzin tego wybitnego astronoma.

 

ŻYCIORYS

Wilhelmina Iwanowska, córka Jana i Konstancji z Wasilewskich urodziła się w  Wilnie  2 września 1905 roku. Jej dziadek ze strony matki był leśnikiem w okolicach Wilna. W czasie powstania styczniowego ukrywał powstańców. Gdy pani Wilhelmina i jej siostra Janina rozpoczynały naukę, w Wilnie, które leżało wówczas na terenie zaboru rosyjskiego, nie było polskich szkół. Dlatego obie córki państwa Iwanowskich musiały kilka pierwszych lat nauki spędzić w rosyjskich szkołach. Po wybuchu pierwszej wojny światowej matka zabrała dziewczynki z Wilna. Rok spędziły w Kineszmie nad Wołgą, potem w Bobrujsku na Białorusi, gdzie obie zdały egzaminy w polskiej szkole pani Jastrzębskiej i otrzymały cenzurkę, świadectwo ukończenia polskiej szkoły. Po powrocie do Wilna w sierpniu 1918 roku pani Wilhelmina rozpoczęła naukę w Gimnazjum, a potem Liceum Sióstr Nazaretanek. Ukończyła je w 1923 roku. Zdobyła tam gruntowne wykształcenie humanistyczne, klasyczne a uczący tam między innymi łaciny, ks. Prof. Leon Puciata przygotowywał ją, jako swoja najlepsza uczennicę do studiów na filologii klasycznej. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości Iwanowska nie wybrała się jednak na filologie klasyczną. Zdecydowała się na studia matematyczne, mając w planach w przyszłości zająć się nauczaniem matematyki w szkole średniej. Stało się jednak inaczej. Oprócz zajęć na matematyce Iwanowska interesowała się astronomią i przysłuchiwała się wykładom prof. Władysława Dziewulskiego, który w 1926 roku zaproponował jej objęcie na wileńskiej astronomii 1\3 etatu młodszego asystenta. Etat Wilhelmina objęła wraz z Włodzimierzem Zonnem i Jerzym Jacyną na dwa lata przed ukończeniem studiów matematycznych. Jeszcze w czasie studiów opublikowała swoja pierwszą naukową pracę z astronomii, która ukazał się w „Biuletynie Obserwatorium Astronomicznego w Wilnie”.

W 1929 roku po obronie pracy magisterskiej u prof. Juliusza Rudnickiego, otrzymała stopień magistra filozofii w zakresie matematyki. Zainteresowania Iwanowskiej były już skrystalizowane. Zamierzała zajmować się astronomią. Cztery lata po uzyskaniu magisterium, miała gotową pracą doktorską.

 

PRACA NAUKOWA I DZIAŁALNOŚC PROF. IWANOWSKIEJ W WILNIE

Studia i przygotowywanie pracy doktorskiej przypadły na okres ogromnego rozwoju Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, który został wskrzeszony dekretem 28 sierpnia 1919 roku przez Naczelnika Państwa – Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego. USB stał się kontynuatorem zamkniętej w 1832 roku Akademii wileńskiej, założonej przez Stefana Batorego 1 kwietnia 1578 roku, drugiej po Uniwersytecie Jagiellońskim polskiej uczelni, w której wykładali lub studiowali tak wybitni ludzie jak bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy, Piotr Skarga, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki czy Joachim Lelewel.

Akademia Wileńska dysponowała najstarszym w Polsce Obserwatorium Astronomicznym. Uniwersytet Stefana Batorego organizowano od podstaw, nikt bowiem z katedry Akademii Wileńskiej już nie żył. Dzieło tworzenia podjęło wielu polskich naukowców z różnych uczelni. Astronomię organizował prof. Władysław Dziewulski.

Wileńskie Obserwatorium zajmowało się trzema dziedzinami: mechaniką nieba, astronomia gwiezdną i fotometrią fotograficzną. Wilhelmina Iwanowska zajmowała się dwiema ostatnimi dziedzinami. Pracę doktorską obroniła w wieku 28 lat, a rok później wyjechała na staż podoktorski do Szwecji. Zapoznała się tam ze spektroskopią astronomiczną, a efektem rocznego pobytu były trzy opublikowane prace, w tym jedna habilitacyjna.

Docent Iwanowska w czasie wojny uczyła w polskiej szkole średniej, zajmowała się szyciem, zatrudniała się w zakładach prowiantowych, w aptece, skąd wyjechała do Spragielina, gdzie formalnie uczyła języka angielskiego w szkole w Berdankach, a nieoficjalnie w tajnej szkole państwa Nieciejowskich. Inni naukowcy pozbawieni uczelni, również imali się rożnych prac, by uniknąć wywózki w głąb Niemiec, prowadzili tajne nauczanie, jako polscy żołnierze trafili do oflagów, ginęli od kul gestapo lub tracili życie w getcie. Po wojnie, gdy było już wiadomo, że uniwersytet nie ma szans na reaktywację, polscy naukowcy zdecydowali się na wyjazd do Polski. 14 lipca 1945 roku  docent Wilhelmina Iwanowska wraz z grupą 200 pracowników naukowych i administracyjnych trafiła transportem kolejowym, w bydlęcych eszelonach do Torunia. Wcześniej przyjechał tam „na zwiad” dr Stefan Burchardt, który dostrzegł możliwość ulokowania choć części wileńskich naukowców w Toruniu, gdzie miał powstać uniwersytet.

 

PRACA NAUKOWA I OSIĄGNIECIA W DZIEDZINIE ASTRONOMII W TORUNIU

24 sierpnia Krajowa Rada Narodowa wydała dekret o utworzeniu w Toruniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Pierwsza inauguracja przypadła na 5 stycznia 1946 roku. Powstały wydziały – Humanistyczny, Matematyczno-Przyrodniczy i Sztuk Pięknych.

Profesor Iwanowska (wstępna nominację rektorską na profesora nadzwyczajnego katedry astrofizyki otrzymała 8 października 1945, oficjalną 22  maja 1946) przygotowywała się do pierwszego wykładu z astrofizyki, który rozpoczęła 3 grudnia 1945 roku.

Pani profesor organizowała toruńską astronomię. Wspólnie z prof. Dziewulskim wybrali na miejsce dla obserwatorium, oddaloną  o 12 km od centrum miasta parcelę w Piwnicach. Z różnych ośrodków w Polsce zwoziła książki, katalogi, atlasy astronomiczne, pierwsze urządzenia (obiektyw Zeissa o śr. 13 cm z dodatkami, który po dorobieniu montażu tworzył pierwszą dla Obserwatorium Toruńskiego lunetę). Prof. Lindblad ze Sztokholmu pomógł prof. Iwanowskiej załatwić z Obserwatorium Harwardzkiego w USA astrograf Drapera (który dotarł do Torunia w czerwcu 1947r)

Prof. Iwanowska jako kierunek badań na toruńskiej astronomii wprowadziła spektroskopię astronomiczną. Wtedy dokonała swoich największych odkryć w spektroskopii: zauważyła istnienie różnic w składzie chemicznym pomiędzy gwiazdami tej samej populacji oraz dwudzielność populacji gwiazd zmiennych.

Prof. Wilhelmina Iwanowska często wyjeżdżała za granicę. Między innymi do Harvardu pojechała podziękować jego ówczesnemu dyrektorowi za wypożyczenie toruńskiej astronomii astrografu Drapera, który jest używany do dnia dzisiejszego. W 1948 roku ( w wieku 43 lat) prof. Iwanowska otrzymała tytuł profesora zwyczajnego.

Od chwili powstania uniwersytetu kierowała katedrą astrofizyki, podczas gdy katedrę astronomii piastował prof. Dziewulski. Kiedy obie katedry w grudniu 1952 roku połączono w Zespół Katedr Astronomii i Astrofizyki stanęła na jego czele. W 1969 roku Zespół przekształcono w Instytut Astronomii, którego dyrektorem została prof. Iwanowska, będąc jednocześnie kierownikiem Zakładu Astrofizyki i astronomii Gwiezdnej. Funkcję tę piastowała do 1976 roku, czyli do momentu przejścia na emeryturę.

Prof. Iwanowska przyczyniła się do sprowadzenia do Piwnic w 1962 roku największego do tej pory w Polsce teleskopu optycznego Schmidta. Wilhelmina Iwanowska, której dorobek naukowy sięga ponad 150 pozycji, popularyzowała astronomię i Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Była doktorem honoris causa uniwersytetów w Winnipeg (Kanada), Leicester (Anglia) i toruńskiego UMK, honorowym obywatelem kanadyjskiego miasta Winnipeg, honorowym członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu i Kanadyjskiego Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego oraz członkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, ponadto honorowym członkiem włoskiego i belgijskiego Towarzystwa Astronomicznego oraz członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i honorowym prezesem Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi wileńskiej.

W czasie jej pracy na UMK dyplom magistra uzyskało 80 osób, wypromowała 19 doktorantów i doprowadziła do stopnia doktora habilitowanego 5 osób.

Prof. Wilhelmina Iwanowska zmarła w 1999 roku, mając 94 lata i ciesząc się doskonałą pamięcią.

 

PROF. WILHELMINA IWANOWSKA PATRONEM NASZEJ SZKOŁY

Społeczność naszej szkoły, zgodnie z programem rozwoju szkoły, przez dwa lata realizowała projekt działań popularyzujących wśród rodziców i uczniów postać przyszłego patrona. W 2004 roku w wyniku głosowania  prof. Wilhelmina Iwanowska została wybrana patronem naszej szkoły. W roku szkolnym 2004\2005 uczniowie uczestniczyli w spotkaniach z pracownikami Obserwatorium w Piwnicach, brali udział w konkursach plastycznych i literackich nt. Wilhelminy Iwanowskiej, poznali dokładnie jej biografię, zasługi i osiągnięcia. Jesteśmy w pełni przekonani, że był to trafny wybór. Wierzymy, ze silna osobowość prof. Wilhelminy Iwanowskiej korzystnie wpłynie na postępowanie naszych uczniów w stosunku do siebie i drugiego człowieka, a jej życie wskaże uniwersalne wartości, takie jak: dobroć, miłość, patriotyzm, chęć pracy dla innych, odpowiedzialność, zdyscyplinowanie, umiłowanie przyrody i nauki.

 

Najbardziej adekwatnym podsumowaniem życia prof. Wilhelminy Iwanowskiej są słowa Ernesta Hemingwaya :

 

„Po każdym człowieku zostaje jego dzieło;

suma wysiłków, których w życiu dokonał, szereg zwycięstw,

które odniósł nad sobą samym

i pożeraczem wszystkiego – czasem”