Rozwój mowy dziecka

 

Monika Drozd

 

Rozwój mowy dziecka- 1 miesiąc

 

dziecko komunikuje swoje potrzeby, samopoczucie oraz dyskomfort płaczem, krzykiem, pomrukiwaniem

krzyk i płacz to nieświadoma forma komunikacji dziecka z otoczeniem

w krzyku dziecka można zauważyć pewne różnice: głód i ból wywołują nagły, nieustający krzyk natomiast zmęczenie - łagodny, przytłumiony i żalący się z biegiem czasu zaczyna być bardziej świadome- wie, że matka przychodzi wtedy, gdy płacze. Jeśli dziecko nie reaguje na obecność drugiej osoby, dziecko nie komunikuje się przez płacz- należy zwrócić się do specjalisty.

 

Rozwój mowy dziecka- 2- 5 miesiąc

 

pojawia się głużenie- jest to spontaniczna produkcja dźwięków składających się z samogłosek, dźwięków gardłowych,np.  „agu”. Dziecko różnicuje swój płacz- inaczej płacze, gdy chce jeść, a inaczej, gdy ma mokrą pieluchę lub nudzi się

około 3 miesiąca dziecko zwraca większą uwagę, gdy się do niego mówi, jest zaciekawione osobami i uczy się przez patrzenie na innych i słuchanie ich w 4 miesiącu życia pojawiają się okrzyki radości- charakteryzuje się on krótkimi wybuchowymi dźwiękami z nagłą zmianą tonu głosu około 4-5 miesiąca następuje rozkwit głużenia- dziecko wydaje z siebie coraz więcej dźwięków pojawiają się spółgłoski wargowe: m, p, b dziecko nabywa umiejętność zmiany wysokości wydawanych  przez siebie dźwięków wzrasta sprawność ruchowa aparatu artykulacyjnego w 5 miesiącu dziecko zaczyna realizować sylaby składające się ze spółgłosek i samogłosek, pojawia się: t, d, g. Niesłyszące dzieci także głużą, nawet do 18 miesiąca życia dlatego ten okres nie jest wyznacznikiem prawidłowego słuchu u dziecka. Sygnałem alarmującym jest brak gaworzenia, które pojawia się około 6 miesiąca życia.

 

Rozwój mowy dziecka- 6- 9 miesiąc

 

pojawia się gaworzenie czyli pierwsze świadome wydawane dźwięki przez dziecko.Dziecko wsłuchuje się w dźwięki otoczenia oraz te wydawane przez siebie- częściej je powtarza, zaczyna bawić się swoją mową zaczyna łączyć samogłoski ze spółgłoskami tworząc sylaby poszczególne sylaby z jednego łańcucha są różnicowane pod względem wysokości tonu i głośności- słychać wyraźnie rytmiczny podział dźwięków dzięki gaworzeniu niemowlę zaczyna wytwarzać skojarzenia między dźwiękiem a obrazem przedmiotu, który się do niego odnosi dziecko rozróżnia melodię mowy- na podniesiony ton reaguje płaczem, a na mowę pieszczotliwą- uśmiechem w kolejnych miesiącach gaworzenie staje się coraz bardziej zróżnicowane i wzbogacone o nowe głoski w 8 miesiącu dziecko potrafi szeptać- samo odkrywa, że może bardzo cicho gaworzyć i słucha siebie z uwagą około 8 miesiąca naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje sylaby rozumie wypowiedzi zabarwione emocjonalnie: „brawo”, „pięknie” można zaobserwować inicjowanie dialogu przez dziecko- mówi po swojemu, jednak odnosi się do dorosłego- patrzy na niego wskazuje palcem- niewerbalna forma komunikacji w 9 miesiącu dziecko coraz częściej przechodzi do łączenia tylko dwóch takich samych sylab, wyraźnie je artykułując i wydzielając.

Niesłyszące dzieci nie naśladują dźwięków otoczenia, nie gaworzą. Jeśli dziecko nie zaczyna gaworzyć, należy zgłosić się do lekarza i wykonać badanie audiologiczne.

 

Rozwój mowy dziecka- 9- 12 miesiąc

 

około 9 miesiąca życia dziecko naśladuje dźwięki z otoczenia, jest gotowe do artykulacji słów

pojawiają się pierwsze wyrazy, słowa zbudowane są z sylab otwartych, np. mama, tata, baba, pa pa

dziecko próbuje nazywać przedmioty i osoby, bawi się również głosem, tworząc długie, melodyjne ciągi sylab

reaguje na nazwy często powtarzających się sytuacji, imiona bliskich, nazwy zabawek

w 10 miesiącu dziecko potrafi bawić się w powtarzanie wypowiadanych przez dorosłego sylab- ta zabawa w mówienie i powtarzanie jest porównywalna z dialogiem

w 11 miesiącu dziecko spontanicznie używa tej samej sylaby, sylaby podwójnej lub innego dźwięku dla określenia znanych sytuacji, przedmiotów lub osób np: mówi „brr” za każdym razem, gdy widzi lub słyszy samochód- te pierwsze słowa nie zawsze i nie u wszystkich dzieci pojawiają się już w 11 miesiącu, wiele z nich wypowiada je nieco później

jeśli dziecko rozumie treść poszczególnych słów, wyraźnie reaguje na zakazy- na słowo „nie!” przerywa, choćby na moment swoją czynność- przed powtórzeniem zabronionej czynności spogląda przez chwilę pytająco na dorosłego

pod koniec pierwszego roku życia dziecko rozumie kilka słów, głównie rzeczowników oraz proste zdania zawierające polecenia, potrafi prawidłowo zareagować na polecenia: Chodź tu, podaj mi, ale nie robi tego za każdym razem

Jeżeli w wieku 12 miesięcy dziecko nie wydaje żadnych dźwięków, komunikuje się wyłącznie krzykiem, nie tworzy sylab- zaleca się obserwację u specjalisty.

 

Rozwój mowy dziecka- 1- 2 lata

 

zaczyna wydawać dźwięki, które mają znaczenie. Pomaga sobie przy tym mimiką twarzy i wskazaniem

wypowiada tzw. holofrazy, czyli wyrazy zastępujące całe zdania, czasem nie mówi nic, tylko pokazuje w stronę przedmiotu, co oznacza: „Podaj mi to”. Dziecko posiada mały, ale powiększający się zasób słownictwa, najczęściej są to proste wyrazy: mama, baba, tata. Pojawiają się onomatopeje czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze: hau, mu, miau.Rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć, rozumie proste pytania i polecenia.

Reaguje na pytania o bliskich, np.: Gdzie jest tata? oraz na prośby: Daj misia. Reaguje na domowników, nazwę ulubionej bajki czy sytauacji. Dziecko początkowo upraszcza budowę słów, wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu

w słowniku dziecka występują takie samogłoski jak: a, u, i, e oraz spółgłoski: p. b, m, t, d, n, ś, ć czasem ź, dź.

Koło 18 miesiąca życia pojawiają się połączenia dwóch wyrazów,w słowniku dziecka przeważają rzeczowniki nad czasownikami. Czasowniki zazwyczaj występują w formie oznajmienia lub rozkazu, wypowiedziane słowa pełnią funkcję zarówno nazwania przedmiotu jak i czynności z nim związanej. Kiedy dziecko zaczyna chodzić, jest tak zafascynowane nową umiejętnością, że na jakiś czas „zapomina” o mówieniu. Jest to normalne. Natomiast jeżeli do 2 roku życia dziecko wymawia tylko pojedyncze słowa, a jego słownik się nie powiększa należy zgłosić się do logopedy.

 

Rozwój mowy dziecka- 2- 3 lata

 

wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y- choć może je jeszcze mylić

wymawia samogłoski nosowe: ą, ę

wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n oraz ś, ź, ć, dź

może zamieniać f  na h lub odwrotnie

może zamieniać k, g na t, d

pod koniec 3 roku życia pojawiają się s, z, c, dz

dziecko powtarza intonację zdania

wypowiada pojedyncze wyrazy oraz tworzy pierwsze połączenia dwuwyrazowe

może przestawiać sylaby w wyrazach

połączenia wyrazów mogą być błędne gramatycznie

upraszcza wyrazy, skraca je

rozumie proste polecania słowne

mówi o sobie w 3 osobie

zaimek „ja” powinien pojawić się pod koniec 3 roku życia

wypowiadane zdania na początku mają postać prostego połączenia dwóch słów później pojawiają się połączenia trójwyrazowe lub dłuższe

na początku używa w większości zdań oznajmujących, później pytających i rozkazujących

używa tylko pierwszych, prostych form odmiany

używa czasowników i rzeczowników, które dotyczą jego najbliższego otoczenia

jeszcze nie różnicuje czasu przeszłego, przyszłego i teraźniejszego

Jeżeli dziecko używa tylko kilku pojedynczych słów, nie tworzy połączeń dwuwyrazowych, nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem lub jeżeli rozwój jego mowy budzi wątpliwości- należy zgłosić się do logopedy.

 

Rozwój mowy dziecka- 3- 4 lata

 

wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y oraz nosowe: ą, ę

wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, j, l, ł oraz ś, ź, ć, dź

pojawiają się s, z, c, dz choć mogą być jeszcze zmiękczane

głoska r jest zastępowana przez j lub l

dziecko operuje bogatym słownictwem opisującym znane mu otoczenie

może przestawiać sylaby w wyrazach ale robi to coraz rzadziej

zaczyna samo się poprawiać

rozumie bardziej złożone polecenia słowne

pojawia się coraz więcej poprawnych gramatycznie form

tworzy kilkuwyrazowe zdania

używa zdań oznajmujących, pytających oraz rozkazujących z właściwą intonacją

zaczyna rozumieć zależności czasowe

używa czasowników, rzeczowników, przymiotników, przysłówków i zaimków, chociaż może je niewłaściwie odmieniać

opowiada, co aktualnie widzi

mówi do siebie, głośno myśli

Jeżeli dziecko nie łączy wyrazów w zdania, mówi niechętnie, jest rozumiane wyłącznie przez osoby z najbliższego otoczenia; jeżeli nie pojawiają się nowe formy gramatyczne i nowe słowa lub jeżeli dziecko mówi mniej i gorzej niż wcześniej a w ogólnym  rozwoju obserwuje się regres, należy zgłosić się do logopedy.

 

Rozwój mowy dziecka- 4- 5 lata

 

wymawia wszystkie samogłoski ustne: a, o, u, e, i, y oraz nosowe: ą, ę

wymawia spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, j, l, ł oraz ś, ź, ć, dź

wymawia poprawnie głoski s, z, c, dz

pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż ale mogą być jeszcze błędnie stosowane

głoska r jest zastępowana przez l ale może pojawiać się już poprawna wymowa r

operuje bogatym słownictwem opisując znane otoczenie

poprawnie wymawia wielosylabowe słowa

samo się poprawia szukając właściwej formy

pyta o poprawność gramatyczną wyrazów, interesuje się językiem

operuje czasownikami we wszystki czasach i trybach, potrafi deklinować, żywa wyrażeń przyimkowych, chociaż mogą pojawiać się błędy

tworzy neologizmy, np.: czytacz- ktoś, kto dużo czyta

tworzy wielowyrazowe zdania i łączy je ze sobą w narrację

rozumie zależności czasowe, używa słów: wczoraj, jutro

używa większości części mowy z coraz większą poprawnością

zadaje pytania: jak?, dlaczego?

rozumie skomplikowane polecenia także zawierające zwroty: najpierw, następnie, pod, nad, obok

Jeżeli dziecko nie tworzy zdań, nie informuje o swoich potrzebach, nie rozpoznaje kolorów, nie zna poprawnych form najczęściej używanych wyrazów, bardzo często myli głoski, nie rozumie poleceń, niechętnie się komunikuje; jeśli wymawia głoski z językiem między zębami, śpi z otwartą buzią, ma problemy z żuciem lub połykaniem- należy zwrócić się po poradę do logopedy.

 

 Rozwój mowy dziecka- 6- 7 lata

 

wymawia wszystkie samogłoski ustne i nosowe

wymawia poprawnie wszystkie spółgłoski- w tym ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż

nie zamienia głosek

pojawia się poprawna wymowa r

dziecko operuje bogatym słownictwem zgodnie z poziomem rozwoju poznawczego

używa wszystkich form gramatycznych słów poza najtrudniejszymi i rzadko używanymi [imiesłowy przysłówkowe]

dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej- głoskuje, dzieli na sylaby

wyodrębnia głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu

samodzielnie wymyśla wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę

wyklaskuje liczbę sylab w wyrazie

określa położenie przedmiotu względem otoczenia [nad, pod, obok, między, wewnątrz]

zaczyna czytać i pisać pierwsze wyrazy [imiona, nazwy]

buduje poprawne, złożone zdania bez błędów

zaczyna wychwytywać niuanse znaczeniowe [prosta ironie]

potrafi porównywać oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, funkcji użytkowej

zna na pamięć kilka piosenek i wierszyków, rozumie ich treść

Jeżeli dziecko popełnia nadal sporo błędów gramatycznych, wymawia niepoprawnie jakąkolwiek głoskę, zacina się przy mówieniu, powtarza sylaby, jąka się lub jeżeli mówi zdecydowanie gorzej od rówieśników- należy udać się do logopedy.

 

Źródło:

 

Plakaty przygotowane przez Naukowe Koło Logopedyczne przy Uniwersytecie Warszawskim

 

T. Hellbrugge, J. Hermann von Wimpffen. Pierwsze 365 dni życia dziecka